Na novčanicama srpskih dinara se, prema opadajućoj vrednosti apoena, nalaze Slobodan Jovanović, Milutin Milanković, Đorđe Vajfert, Jovan Cvijić, Nadežda Petrović, Nikola Tesla, Stevan Stojanović Mokranjac, Petar II Petrović Njegoš i Vuk Stefanović Karadžić.
Blic preporučuje
5.000 dinara – Slobodan Jovanović
Na novčanici od 5.000 dinara se nalazi Slobodan Jovanović. On je bio srpski pravnik, naučnik, istoričar, književnik i političar. Rođen je 3. decembra 1869. godine u Novom Sadu, a umro je u Londonu 12. decembra 1958. godine. Plato ispred Pravnog fakulteta u Beogradu nosi njegovo ime.
Bio je profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije, dekan Pravnog fakulteta u Beogradu, potpredsednik Ministarskog saveta Kraljevine Jugoslavije u izbegličkoj vladi generala Simovića i predsednik Ministarskog saveta od januara 1942. godine.
Tokom Prvog svetskog rata šef Presbiroa pri Vrhovnoj komandi Srpske vojske. Prešao je Albaniju, a potom se našao na Krfu, gde su bile smeštene srpska vojska, izbeglice, narodna skupština, Vlada i druge ustanove. Po okončanju Prvog svetskog rata nalazio se nalazio među pravnim ekspertima pri jugoslovenskoj delegaciji na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919.
Foto: shutterstock
Pored lika Slobodana Jovanovića, na naličju ove ljubičasto-zelene novčanice se nalazi fragment zgrade Savezne skupštine i stilizovan prikaz enterijera skupštinske sale.
2.000 dinara – Milutin Milanković
Milutin Milanković je jedna od najznamenitijih ličnosti Srbije, Rođen je u Dalju 28. maja 1879. godine. Bio je srpski matematičar, astronom, klimatolog, građevinski inženjer, doktor tehničkih nauka.
Njegova kapitalna dela u naci su „Kanon osunčavanja Zemlje” koji karakteriše sve planete Sunčevog sistema i teorijsko objašnjenje Zemljinih dugotrajnih klimatskih promena uzrokovanih astronomskim promenama njenog položaja u odnosu na Sunce – danas poznato kao Milankovićevi ciklusi. Ovo objašnjava pojavu ledenih doba tokom geološke prošlosti Zemlje, kao i klimatske promene na Zemlji koje se mogu očekivati u budućnosti.
Foto: shutterstock
Milutin Milanković je osnovao planetarnu klimatologiju i smatra koautorom teorije tektonskih ploča, i to sa svojim radom “Pomeranje Zemljinih obrtnih polova”.
Centralnim delom novčanice od 2.000 dinara dominira figura Milutina Milankovića za radnim stolom, ispod koje je grafički prikaz njegovih proračuna pomeranja snežne granice za protekli deo kvartara od 600.000 godina. Na naličiju je njegova figura i fragment stilizovanog prikaza sunčevog diska, a u centralnom delu dominira prikaz Milankovićevog rada „Putanja severnog nebeskog pola“, kao i veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, na maslinastoj podlozi.
1.000 dinara – Đorđe Vajfert
Hiljadarsku krasi lik Đorđa Vajferta, industrijalca, dobrotvora i jednog od osnivača Narodne banke Srbije, čiji je bio počasni doživotni guverner. Ima velike zasluge za očuvanje stabilnosti dinara i razvoju kreditnih poslova u Srbiji. Godine 1915. u Prvom svetskom ratu, kompletan trezor banke je prebacio u Marsej, gde je banka nastavila da radi tokom rata. Izveo je i pretvaranje narodne banke u emisionu ustanovu Kraljevine SHS, kao i zamenu kruna u dinare.
Foto: shutterstock
Poznat je kao veliki dobrotvor srpskog naroda zajedno sa svojom porodicom. Poznat je i po čuvenoj “Vajfertovoj pivari”, a njen prikaz se nalazi na no. Umro je u Beogradu 12. januara 1937. godine.
500 dinara – Jovan Cvijić
Jovan Cvijić je bio čuveni srpski naučnik rođen u Loznici 12. oktobra 1865. Polje njegove ekspertize je obuhvatalo geologiju, etnologiju, etnopsihologiju, antropologiju sociologiju i istoriju. Bio je profesor geografije i etnografije na Velikoj školi gde je osnovao Geodetski zavod.
Najpoznatija dela su mu „Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije” i “„Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva“. Njegova istraživanja iz demografije i antropogeografije upotrebljena su u pregovorima o formiranju granica nakon Prvog svetskog rata, zbog toga se na novčanici nalazi prikaz etno-motiva.
Foto: shutterstock
Jovan Cvijić je tokom života bio član osam akademija nauka, šesnaest geografskih društava, dva puta je bio rektor Beogradskog univerziteta. Objavio je na stotine priznatih naučnih radova.
Dobio je počasni doktorat Karlovog univerziteta u Pragu i Sorbone u Parizu. Bio je član Češke i Italijanske akademije nauka i mnogih drugih geografskih društava. Dobio je zlatnu medalju u Njujorku za naučni rad na geografiji balkanskih zemalja, kao i zlatnu medalju Kraljevskog geografskog društva u Londonu. Umro je u Beogradu 16. januara 1927. godine.
200 dinara – Nadežda Petrović
Nadežda Petrović je rođena je u Čačku 12. oktobra 1873. godine. Bila jedna je od najpoznatijih srpskih impresionista i najvažnija srpska slikarka krajem 19. i početkom 20. veka koja je uvela srpsko slikarstvo u moderne tokove.
Foto: shutterstock
U Prvom balkanskom ratu ucestvuje kao dobrovoljna bolničarka na frontu. Sa srpskom vojskom je ponovo 1913. i 1914. godine. Umrla je od tifusa 3. aprila 1915. godine u Valjevu, gdje je bila na dužnosti dobrovoljne bolničarke.
Na novčanici od 200 dinara se nalazi njen portet, slikarska četkica, dok se na naličju, pored njene figure, nalazi i manastir Gračanica.
100 dinara – Nikola Tesla
Na novčanici je lik Nikole Tesle, srpskog naučnika i pronalazača za kojeg se često kaže da je “otac 21, veka” zbog svojih kapitalnih otkrića u oblasti elektrotenike i mašinstva. Najpoznatiji pronalasci su polifazni sistem sa provodnicima koji prenose naizmeničnu struju, obrtno magnetsko polje, sinhroni motor, asinhroni motor, Teslin transformator, a ukupno ima preko 700 registrovanih patenata. Tesla i Vestinghaus su 1895. na Nijagarinim vodopadima izgradili prvu hidroelektranu na svetu.
Foto: shutterstock
Po Nikoli Tesli je nazvana međunarodna jedinica jedinica mere za gustinu magnetnog fluksa ili jačinu magnetnog polja — tesla. Zato se na novčanici od 100 dinara nalazi i formula za jedinicu magnetne indukcije, prikaz električnog pražnjenja, kao i prikaz jednog Teslinog postrojenja.
Rođen 10. jula 1856. godine u Smiljanu, a umro je 7. januara 1943. u Njujorku.
50 dinara – Stevan Stojanović Mokranjac
Stevan Stojanović Mokranjac je bio srpski kompozitor, horovođa, pedagog, kamerni muzičar, melograf na polju svetovne i duhovne muzike, pisac studija o folkornoj i duhovnoj građi i jedan od osnivača prve muzičke škole u Srbiji – Srpske muzičke škole.
Foto: shutterstock
Predstavnik je romantizma nacionalne orijentacije XIX veka i najeksponiranija figura nacionalne škole u Srbiji koja dobija svoj prepoznatljivi pečat u njegovom stvaralaštvu na prelazu vekova, navodi se na sajtu škole koja nosi naziv upravo po njemu.
Najpoznatije delo su “Rukoveti”, pesme zasnovane na folklornim motivima iz različitih delova Srbije, Bosne, Makedonije i Bugarske.
Na licu novčanice je stilizovani prikaz dela violine, klavijatura i notni zapis iz Mokranjčeve zaostavštine, a na naličiju je motiv iluminacije sa Miroslavljevog jevanđelja i notni zapis.
20 dinara – Petar II Petrović Njegoš
Petar II Petrović Njegoš je bio crnogorki vladar, vladika, pesnik i filozof. Rođen je Rođen je 13. novembra 1813. godine u selu Njeguši blizu Cetinja, a umro je 31. oktobra 1851. godine u Cetinju.
Njegoševu vladavinu sačinjavala je i stalna politička i vojna borba s Osmanskim carstvom. Bio je pristalica ujedinjena i oslobođenja srpskog naroda.
Foto: shutterstock
Njegova delo “Gorski vijenac” je jedno od monumentalnih dela srpske književnosti. Pored njega, poznata dela su još i “Luča mikrokozma”, “Ogledao srpsko” i “Lažni car Šćepan Mali”.
Na novčanici se nalazi detalj sa ukrasne minijature s prvog slovenskog oktoiha, štampanog na Cetinju 1494. godine, planinski masiv Komova i veliki grb Republike Srbije u gornjem levom uglu novčanice, a na prednoj strani Cetinjski manastir i portret vladike.
10 dinara – Vuk Stefanović Karadžić
Vuk Stefanović Karadžić bio je najpoznatiji srpski lingvista i najveći reformator srpskog jezika. Vuk Karadžić je rođen u Tršiću 6. novembra 1787. godine.
Vuk je sakupljao narodne pesme i umotvorine, a godine 1814. je u Beču objavio zbirku narodnih pesama koju je nazvao „Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica“. Iste godine je Vuk objavio „Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu“, prvu gramatiku srpskog jezika na narodnom govoru.
Takođe, napisao je Napisao je i prvi rečnik srpskog jezika – “Srpski Rječnik” koji je objavljen 1818. godine, a drugo izdanje “Srpskog Rječnika” je izašlo 1852. godine.
Foto: shutterstock
Kao godina Vukove pobede u reformi jezika uzima se 1847. jer su te godine objavljena na narodnom jeziku dela Đure Daničića „Rat za srpski jezik“, „Pesme“ Branka Radičevića, Njegošev „Gorski vijenac“ (pisan starim pravopisom) i Vukov prevod Novog zavjeta, ali Vukov jezik je priznat za zvanični književni jezik tek 1868, četiri godine nakon njegove smrti.
Želite da vam “Blic Biznis” donosi najnovije i ekskluzivne informacije o ekonomiji i dešavanjima u svetu biznisa, da čitate o uspesima i padovima srpskih privrednika, ali i poslovima koji u Srbiji i svetu donose novu eru u biznisu. Postanite i vi deo kluba koji čini više od 100.000 ljudi. Prijavite se na newsletter i na mejlu očekujte najaktuelnije i najekskluzivnije informacije.