Prosečna starosna penzija u Hrvatskoj je 436 evra, dok su porodična i invalidska niže i do 100 evra. Od veličine penzije je važniji odnos penzije i plate jer se cene uglavnom formiraju prema kupovnoj moći prosečne plate u državi. I prema tome je Hrvatska jedna od država EU u kojima nije lako biti penzioner, jer je situacija gora nego pre jedanaest godina.
Blic preporučuje
Prevremene penzije
Za one koji ne žele da čekaju redovno penzionisanje, hrvatski zakon dozvoljava i da to urade i pre vremena ali je potrebno da ispune određene uslove za ostvarivanje prava na penzije. Za muškarce je to 60 godina života i 35 godina penzijskog staža, dok žene u periodu od 2020. do 2029. godine, u penziju mogu i sa 57 godina.
U ovom slučaju penzija se trajno umanjuje za 0,2% za svaki mesec ranijeg penzionisanja bez obzira na dužine penzijskog staža. Korisniku prevremene starosne penzije koji je u toku ostvarivanja prava u radnom odnosu do polovine punog radnog vremena ne obustavlja se isplata penzije.
Foto: Siniša Pašalić / RAS Srbija
Invalidska penzija
Prosečna invalidska penzija u Hrvatskoj iznosi 320 evra. Uslovi za ostvarivanje prava na su postojanje delimičnog ili potpunog gubitka radne sposobnost i uslov radnog staža.
Ako je delimični ili potpuni gubitak radne sposobnosti uzrokovan bolešću i/ili povredom van rada prije navršenih 65 godina života, osiguranik stiče pravo na invalidsku penziju ako navršen penzijski staž pokriva najmanje jednu trećinu radnog staža. Ako je invalidnost osiguranika nastala usled povrede na radu ili profesionalnog oboljenja, osiguranik stiče pravo na invalidsku penziju bez obzira na dužinu penzijskog staža.
Korisniku prava na invalidsku penziju zbog potpunog gubitka radne sposobnosti usled bolesti, ovo pravo na starosnu penziju se prevodi kada navrši godine propisane za starosnu penziju 65 godina života za muškarce i 62 godine i šest meseci u 2020. godini, 62 godine i devet meseci u 2021. godini, 63 godine u 2022. godini, 63 godine i tri meseca u 2023. godini – uslovi za starosnu penziju u prelaznom periodu za žene.
Foto: Aleksandar Golić / Ringier
Porodična penzija
Prosečna porodična penzija u Hrvatskoj iznosi 350 evra. Članovi porodice umrlog osiguranika ostvaruju pravo na porodičnu penziju samo ako je on pre svoje smrti ostvario uslove za penzionisanje. Da je imao najmanje 5 godina staža osiguranja (radni staž) ili najmanje 10 godina penzijskog staža, ispunio uslove za dužinu penzijskog staža za sticanje prava na invalidsku penziju, bio korisnik starosne, prevremene starosne ili invalidske penzije i bio korisnik prava na profesionalnu rehabilitaciju.
Ako je smrt osiguranika ili osiguranika nastala usled povrede na radu ili profesionalne bolesti, članovi porodice imaju pravo na porodičnu penziju bez obzira na dužinu staža osiguranika.
Uslovi za priznavanje prava na isplatu dela porodične penzije pored lične penzije (starosna, prevremena ili invalidska) su:
- preživeli supružnik/vanbračni partner/životni partner je navršio 65 godina života.
- udovica/udovac je jedini korisnik porodične penzije i ispunjava propisane uslove za sticanje prava na porodičnu penziju prema Zakonu o penzijskom osiguranju ili drugom posebnom propisu o penzijskom osiguranju.
- ukupan iznos mirovina iz obveznog mirovinskog osiguranja u Republici Hrvatskoj (I i II stup) ne prelazi iznos od 80 trenutnih vrednosti mirovina (80 k AVM koji od 1. januara 2023. iznosi 10,86 evra / 81,82 kuna = 868, 80 evra / 6545,97 kn).
Foto: Andrija Vukelić / RAS Srbija
Kako se određuje visina penzije
Iznos penzije računa se množenjem ličnih poena sa faktorom penzije i trenutnom vrednošću penzije. Lični poeni zavise od penzijskog staža i zarade koju je osiguranik ostvario tokom radnog veka, a utvrđuju se množenjem prosečnih vrednosnih bodova sa ukupnim penzijskim stažom i početnim faktorom i obračunavaju se podjednako za sve vrste penzijskog staža.
Lični poeni zavise od penzijskog staža i zarade koju je osiguranik ostvario tokom radnog veka, a utvrđuju se množenjem prosečnih vrednosnih bodova sa ukupnim penzijskim stažom i početnim faktorom i obračunavaju se podjednako za sve vrste penzijskog staža, a početna vrednost je 1,0.
Od 1. januara 2023. vrijednost najniže penzije za jednu godinu penzionog staža iznosi 11,19 eura (84,31 kunu). Prema podacima Hrvatskog zavoda za penziono osiguranje (HZMO), prosečna starosna penzija za 40 i više godina staža iznosi 624.25 evra, a njen udeo u prosečnoj neto plati isplaćenoj u martu ove godine (1.130 evra) iznosi 55.24 posto.
Iako je prosečan penzionerski staž korisnika starosne penzije koji su pravo na penziju ostvarili u 2023. godini iznosio 33 godine (podatak se malo razlikuje od podataka Eurostata), prosečan penzionerski staž za sve penzionere iznosi 31 godinu.
U Srbiji najviše deviznih penzionera iz Hrvatske
U Srbiji postoji oko 250.000 deviznih penzionera, a najveći broj njih dolazi iz Hrvatske. Nedavno su u Hrvatskoj uvedena nova pravila koja donose veća primanja udovcu u slučaju smrti partnera, povećavajući mu penziju za 27 odsto.
Prema tim pravilima, nakon smrti supružnika penzionera, partner koji ostaje živ nastavlja primati svoju penziju, ali mu se iznos penzionog čeka povećava za dodatak od 27 odsto penzije preminulog supružnika. Ovo pravilo je stupilo na snagu početkom godine i odnosi se i na hrvatske penzionere koji žive u Srbiji.
Foto: Siniša Pašalić / Ringier
Novi model koji je u Hrvatskoj na snazi punih pet meseci, a za koji u Srbiji mnogi hrvatski penzioneri još ne znaju, najviše se isplati onima čije su penzije veće ili jednake čekovima preminulog supružnika. Sada će moći da zadrže svoju, ali i da dobiju 20,8 odsto od iznosa koji je primao preminuli. Na recimo 250 evra, koliko Srbi danas i imaju najčešće penzije za rad u Hrvatskoj, to je tačno 52 evra.
Pročitajte ovde sve o pravilima i uslovima za podnošenje zahteva.
Promene u penzijskom sistemu mogle bi povećati penzije do 20 odsto
Tri zakona koji se bave kapitalizovanom štednjom penzijskog sistema (obvezni i dobrovoljni penzioni fondovi i društva za penzijsko osiguranje) u Hrvatskoj, trenutno su u visokoj fazi izrade – kažu Ministarstvu rada i penzionog sistema koje je s njihovom izradom počelo krajem prošle godine.
Cilj je postizanje većih prinosa i iznosa penzija, zbog čega se razmatraju određene promene. Jedna od opcija je smanjenje trenutnih naknada, koje iznose 0,27% od vrednosti imovine, i ulazne naknade od 0,5% od uplaćenih doprinosa. Takođe se razmatra ulaganje u nove vrste imovine i liberalizacija postojećih ograničenja kako bi se promovisala diversifikacija ulaganja po pojedinačnim klasama sredstava.
Foto: Shutterstock / RAS Srbija
Promene se posebno odnose na fondove kategorije C, koji su namenjeni osobama koje se približavaju penziji, a trenutno moraju ulagati svoju imovinu u obveznice. Prošle godine su ovi fondovi pretrpeli značajne gubitke. Takođe, planirane su promene u načinu izbora i kategorizaciji obaveznih penzijskih fondova kako bi se ojačala uloga i odgovornost pojedinaca za penzijsku štednju.
Trenutno je broj korisnika penzija iz drugog stuba veoma mali, samo svaki osmi novi penzioner bira tu opciju. Očekuje se da bi novim izmenama moglo doći do preokreta, i povećanja penzija za 15 do 20% .
Korisnici bi mogli da biraju između penzije vezane za inflaciju ili većeg fiksnog iznosa, kao i “brže” isplate, gde bi iznosi u početku bili veći, a s vremenom bi se smanjivali. Takođe bi trebalo povećati broj osoba koje imaju pravo na odmah isplatu 15% svoje štednje, što je trenutno moguće za oko polovinu korisnika.
Želite da vam “Blic Biznis” donosi najnovije i ekskluzivne informacije o ekonomiji i dešavanjima u svetu biznisa, da čitate o uspesima i padovima srpskih privrednika, ali i poslovima koji u Srbiji i svetu donose novu eru u biznisu. Postanite i vi deo kluba koji čini više od 100.000 ljudi. Prijavite se na newsletter i na mejlu očekujte najaktuelnije i najekskluzivnije informacije.